Di Kanûn a sala 2009’an de, li Qudûs’ê polîsên Îsraîl’ê davêjin ser Navenda Çanda Fransa. Armanca wan ew e ku berpirsiyarên payebilind yên fîlîstinî ku xwe sipartine vê saziyê bikşînin lêpirsînê.
Roja 22’ê Hazîran a 2009’an, leşkerên Îsraîl’ê Berpirsa Navenda Çanda Fransa ya Naplus’ê bi darê zorê ji seyera wê ya dîplomatîk derdixin, ew davêjin erdê û bi pihînan lêdixin. Yek ji leşkeran hingê jê re wiha dibêje: “Ez dikarin te bikujim.”
Di pûşbera sala 1967’an de, artêşa îsraîlî êriş dibe ser komên koalîsyona ku ji hêzên Misir, Sûrî û Ûrdûn’ê pêk dihat û wan têk dibe. Vê dîrokê ne bi tenê têkçûna xeyalên yekîtiya herêmê destnîşan dikir, her weha serokê misirî Cemal Abdul Nasir jî tîne hişê mirov. Wê ne bi tenê têkşikestina nasyonalîzma ereb û destpêka bilindbûna îslamiyeteke polîtîk a bi şêweyên cihêreng îmze dikir û ne jî bi tenê destpêka tevgereke muhafazakar a cîhadeke cîhanî diyar dikir.
“Qehremanekî serdema me” sernavê hejmareke taybet a Courrier International (Hezîran-Tebax 2010) bû. Le Nouvel Observateur (hejmara 27’ê Gulana 2010’an) bi sernavê “wî dîrok guherî” li wê zêde kir. Herduyan jî portreyê Nelson Mandelayê dibeşişe di rûpela serî de bi sernivîsên xwe re weşandin; ev herdu serrûpel şahidiya heyraniya yekdengî dikin ku filmê Invictus yê ku Clint Eastwood derhêneriya wî kiriye asta wê ya herî jor bû.
Hevdîtinên di navbera Israîl û Filistînê 2’yê îlonê di bin çavdêriya serok Barak Obama de ji nû ve dest pê kir. Lê ji hêlekê ve mêtingehên israîlî zêde dibin, û ji hêlekê ve jî her du alî di warê Quds, penaberî, sînor û avê de ji hevdu gellekî cuda difikirin. Ev pirsgirêk dibe sedem ku hin rayedarên ku di nava wan de Îsraîlî jî hene, ber bi fikreke nû ve biçin û piştgiriyê bidin avakirina Dewleteke yekgirtî, ji Deryaya Spî heta çemê Urdunê.
Abdul-Karim Yaqub birêvebirê ciwan ê odeyên bazirganî û pîşesazîyê yên Suûdîyê ye û bi taybetî berpirsê têkilîyên ligel Çînê ye. Ew li Zanîngeha Şanghaiyê li ser pêwendîyên her du welatan, tezekê amade dike. Yaqub hemwelatîyê Suûdîyê ye, lê bi eslê xwe çînî ye: di sala 1949ê de, ji ber pêşdeçûna hêzên Mao Zedongî (Mao Tse-Tung), çend sed malbatên çînî yên musliman, Erebistana Suûdî ji Taiwanê minasibtir dîtibû û hatibûn wir. Ji xwe, hê jî di salên 1930yî de, muslimanên çînî yên ji Tirkistana Rojhilat (bi navê xwe yê îro, Xinjiang) ji alozî û şerî revîyabûn û li Meke û Medîneyê bi cih bûbûn.
Tevî ku her du jî endamên G20’ê ne, parêzvana deverên pîroz ên ola Îslamê, Arabistana Suûdî, û Çîn a ku hê jî îdîa dike ku ateîst e, ne tenê ji aliyê fîzîkî ve, herwiha ji aliyê îdeolojîk ve jî têra xwe ji hev dûr in. Lê belê li gel vê yekê jî, ev deh sal in ku, li qadên aborî, çandî, olî û hetta carna di qada eskerî de jî, di navbera her du welatan de têkiliyên zexim tên honandin.
Grev û xwepêşandanên ku gelek hefteyan ajotin, çar aliyên vî welatê mezin î misilman vegirtin. Buhrana aborî, û civakî, talankirina dewletê ji aliyê malbata serok ve, û zordestiya sînornenas ev stûna siyasî ya amerîkî ya li herêmê hilweşand. Waşîngton jî dev ji hevalbendê wê yê berê berdide. Wezîra karê derve ya amerîkî ji dîktator dixwaze îstîfa bike da ku "rêya ber bi derbasbûna demokratîk were vekirin".
Pevçûnên navbera sunî û elewiyan li Humisê tengezariyên olî û rîskên şerekî navxweyî raxistin pêş çavan. Li gel vê yekê jî, piraniya xwepêşandanan rê nadin van tiştan û demokrasiyê dixwazin. Desthilat piştrast dike ku ew reformên kûr dixwaze lê belê îtîbara wê ji ber dijwariya zextan pir daketiye.
Di 1948ê de – tê bîra kê?– Amerîka (DYA) di venasîna Îsraîlê de dudilî mabû. Di 2011ê de Amerîka li Neteweyên Yekbûyî, bêdudilî bend û rizdeyan datîne pêşîya endametîya dewleta filistînî. Ev veto di eslê xwe de ji alîyê Yekîtîya Ewrûpayê ve hatîye teşwîqkirin, armanca wê ew e ku careke din biryar were "bipaşdexistin" û ji nû ve vegerin hevdîtinên dualî – ku tên wateya tekçûnê, ji ber paxavnekirina Îsraîlê bi hiqûqa navneteweyî.
Ji hilweşîna "kampa sosyalîst" û bidawîhatina şerê sar bi vir de, her çend ku "birêveberîya dinyayê" ya ji alîyê G8ê ve tê kirin, xwe li ser mirov ferz bike jî, deşîfrekirina sazûmana navneteweyî ya ku dikeve şûna wê, ne hêsan e.