Salihê Kevirbirî

DestAR-Theatre, di Şanoya Kurdan de ji îdîayan bêhtir,
girîngîyê dide jîyana ceribandinên teatral

Ji tevahîya nivîsarên wî –çi helbest, çi kurteçîrok, çi pexşan, çi jî şano- kurdistanîbûn û kurdewarîya wî bi awayekî zelal û eşkere xwe dide der. Tevî ku di 5-6 salîya xwe de ji serxetê binxet bûbe jî, heta dawîya temenê xwe devera ku bi neçarî terikandiye bi awayekî zindî daye vejandin. Li Şamê, li Beyrûdê, li Swîsreyê û li Lozanê, heta roja ku serê xwe datîne jî kul, derd, merem û daxwaza wî her serfirazî û serbilindîya gelê kurd bûye.

Dengbêjên ku em dikarin ji wan re bibêjin ‘hozanên gel’, hosteyên mezin ên peyvê bûn. Qêrînên trajedîyên ku di erdnîgarîya kurdan de bi têra xwe hene, ragihandin seranserê dinyayê. Êşê, hiznê, şadîyê ji dilekî baldar û çavkanîya hunermendîyeke xwezahî sefandin, ji nû ve afirandin û pêşkêşî dêhn û bala me kirin. Gund bi gund, kanî bi kanî, bajar bi bajar geriyan û peyva xweş a kurd û kurmancî anîn ziman. Geh agir berdan gurçik û kezeban, geh dil û hinav coşandin. Gotinên wan li axa bi bereket a welatê kurdan bûn tovên berxwedan û vejînê.

Otorîteyên edebiyatê, xasma yên di warê kurteçîrokên modern de şareza ne, dîyar dikin ku ji bo dîtina mijarên baş, pêdivî bi çavdêrîyeke baş heye. Li gor van "gurên edebiyatê", parîyeke fikir û ponijîna li ser tiştên ji hêla herkesî ve têne dîtin, ji bo afirandina kurteçîrokeke "qewîn" bes e û zêde ye jî. Mehmet Dîcle jî bi berhema xwe ya bi navê Narayê, bi me dide selmandin ku ew çavdêrekî baş e. Bi heşt kurteçîrokên di berhema xwe de, bi hostatîyeke edebî, kitekitên kurteçîrokan tevî heyecan û balkişandinê, pêşkêşî dêhn û bala me dike.

Temendirêjtirîn rojnameya kurdî ya kurdan ‘Li wî alî Arasê axîneke ji kezebê’

Di serdem û pêvajoyeke ku li Tirkîyeyê nîqaşa weşana bi kurdî tê kirin de, li ‘wî alî Arasê’, bi zimanê kurdî/kurmancî ev 81 sal in ku rojnameyek weşana xwe dike: Riya Teze.

Bi berhema xwe ya bi navê ‘M’yê, Şêrzad Hesen bi me dide selmandin ku ew yek ji hosteyên ‘lêkirina dîwarê kurdî” ye. Hosteyekî wisa ku bi peyv û hevokan dikeve zikrê. Dema min rahişt kitêba mijara dabaşê, pê hesiyam ku ji sê kurteçîrokan pêk tê; Gula Reş, M û Maleke Ji Avê.

‘Hêro tu hebûyî…
Çima dabeş bûyî?!
Hêro tu winda bûyî
Êdî tu nemayî û nînî.’

Yusuf Kaynak berîya ku Yekitîya Sovyetê hilweşe, berîya1991ê, li Beşa Zimanên Rojhilatê Navîn a Fakulteya Edebiyatê ya Zanîngeha Leidena Hollandayê şagird e û li ser "Wêjeya Kurdî ya li Tirkîye û Sûrîyeyê” tezekê amade dike. Ji bo vê yekê jî helbestvanê mezin yê kurdan ji xwe re dike mijara tezê: Cegerxwîn.

Tevahîya bisporên şanoyê, dîyar dikin ku şano ango tîyatro ji şahîyên Dionisosê derketiye. Di serdema kevnar de gorî û pêşkêşî ji bo Dionisosê Xwedavenda Şerabê dihatin kirin û şahî dihatin organîze kirin. Ji ber vê yekê jî heman şareza û bispor radigihînin ku trajedyayên yekem, nivîskarên destpêkê yên şanoya dramatîk ji Yewnana Antîk derketine.

Weşangerîya radyoyên kurdî di jîyana kurdan de xwedî rol û girîngîyeke berbiçav e. Di demên ku ragihandin, çapemenî û medya wekî niha bi pêş neketibû, radyo ‘neynika dilê kurdan’ bû. Bi rastî jî dema sînor ji bo kurdan ‘derdê bê derman’ bûn, bi tenê qutîkek hebû ku deng, awaz, xeber, kilam, govend û serpêhatî xwe li wan sînoran dixist, ew parçe dikirin û dibûn mêvanê ‘dîwan û çaqîyên’ giran.