LMdK - Hejmar 13, Çileya pêşîn 2010

Çend roj berê, Facebookê ji min xwest ku ez navê xwe biguherrînim. Ne ku min nasnavekî dijûnker, an teşwîqkerê nefreta nijadî, an xesbkerê navê Mark Zuckerbergê mezin (patron, damezrîner û pardarê sereke yê malpera înternetî Facebookê), ne jî yekî nêzî markayeke qeydkirî, ji xwe re bijartibû. Lê min nasnavek ji xwe re hilbijartibû ku ji herfên alfabeya koran yên xweşik pêk dihat. Muhendîsên malpera kalîforniyayî ji nişka ve biryar dabû ku ev êdî li gorî tîpografiya wan minasib nebû.

"Min wî dît"

Civîna serok û rêberên desthilatên welatên G20’î (ku % 90’ê aboriya cîhanê pêk tînin), di 11 û 12’ê çiriya paşîn de, li Seûlê pêk hat. Armanca wê, kêmkirina cudahiyên mezin ên aborî û danîna bingehên mezinbûneke "bihêz, domdar û bi denge" bû. Vê hevdîtinê bi taybetî derfeta aşkerekirina kozên xwe da beşdaran û lawaziya sîstema diravî ya navneteweyî diyar kir.

Ku cemser tune bin em ê çi bikin? Dê ji me re derdekî giran be. Ji xwe ev çi wexteke dirêj e ku cemser û em, em hevdu dinasin, me çiqas tişt jî bi hev re kirin ! Hîn li ser defterên me yên mektebê ku me ew bi alîkariya koşebend û pergelên xwe bi cîh dikir, me bi evîndarî şûna wan hesab dikir. Kengî me ew didît, êdî me dikarî Kelû û Ekwator jî lê zêde dikir, digel gulên bayî û çarêk, tevliheviyeke geometriyan ji gerdûnê derêxistî ku peywira wan jî, pêşîlêgirtina bêîntîzamiya xeternak a erdnîgariyê bû.

Peywira me bi tenê teknîkî ye. Ew siyasî nabe. Em tenê, li gorî pîvanên navneteweyî, çavdêrî duristiya meşandina dengdanê dikin... " Di dawiya nîsana 2010’ê de, li Bujumburayê (1), Tommaso Caprioglio, hevserokê Peywirdariya Çavdêriya Hilbijartinî ya Yekîtiya Ewropayê (PÇH YE) li Burûndiyê, gumanên desttêwerdana siyasî ya di hilbijartinên bê de red dike. Hilbijartin ji xwe li pey hev rêz dibin: hilbijartinên şaredaran di gulanê de, yên serokkomar di hezîranê de, yên nûnêrên gel di tîrmehê de û yên serokên girikan di îlonê de.

Di roja 26’ê tebaxa dawîn de, li Bujumburayê, serokkomarê burûndî Pierre Nkurunziza’yî ji bo peywireke duyem a pênc salan sond xwar, lê ji nav serokdewletên dunyayê, bi tenê cîranê wî Paul Kagame, serokkomarê Ruwandayê, amade bû. Ruwanda û Burûndî pirr caran weke "cêwiyên nerast" tên nasîn: ew her du ji hêla Belçîkayê ve hatin dagirkirin, û ew dîroka nakokî û komkujiyan navbera Tutsî ku li Ruwandayê pirrhejmar in, û Hutuyan ku li Burûndiyê pirrhejmar in, par ve dikin. Lê li her du aliyên sînorê, daneyên pirsgirêkê û bersivên dayî ji hev cuda ne.

Di têkoşîn û siyaseta xwe de, partiya Baas ji bîrdoza xwe ya neteweyî û pêşverû sûdê werdigire û zulmkariya neteweyî, cudakariya nijadî û kedxwariya çînî weke diyardeyeke bi desthilatên emperyalîst û paşverû ve girêdayî dihesibîne. Lewre jî, ew li ser pirsgirêkên nijad û kêmneteweyan di welatê ereb de, xwediyê helwesteke mirovparêz e, û di berjewendiyên wan ên rewa digihîje û rêzê ji wan re digire.

Kurdistan mîna heyva nû ya di navbera herêma Kurd-Dax a ne dûrî kendava Îskenderûnê û kendava Bextiyar a li bakurê kendava Besrayê erdekî fireh ê çiyayî ye ku mezinahiya wî nêzî 500 000 kîlometro kareyî ye. Di dawiya Şerrê Cîhanê yê Yekemîn de bi daxwaza hêzên mezin ev welat di navbera Tirkiye, Îran, Iraq û Sûriyê de hat parçekirin. Kurdên ku serjimara wan weke deh milyonekî tê texmînkirin, çarenûsa wan li gorî siyaseta desthilatdariya navendî ya dewletên Kurdistan parçekirî ya beramberî Kurdan, diguhere.

Piştî seet 20‘an, bajarê Cezayirê dimire. Berkarên qehwexaneyan kursî û maseyan ji kepiran radihêjin; dukandar perdeyên dukanên xwe digirin. Di valahiya navenda bajêr de, bi tenê barajên polîsan hê jî dimînin, ew ajotvanan kontrol dikin. Terora salên reş, yên erebeyên bombebarkirî di kolanan de û teqînên li ber sînemayan, hê jî di hemû bîran de ye. (1) Bajar hîn di bin rewşa awarte de dijî û kombûn û li hev civîn qedexe ye. Heçî rawestandina îslamperestiyê, dewlet hin daxwaziyên wê pejirandin, daku wê bêhtir kontrol bike.

Çileya pêşîna 2009’an, enstîtûya lêkolînan Latin Business Chronicle’ê diyardeyek xiste ber ronahiyê ku di pirraniya organên medyayê de nehatibû nirxandin. Ji 2007’ê heta 2008’an, bazirganiya di navbera Tehran û Amerîkaya Latîn de sê caran zêdetir lêhatibû û gihiştibû 2,9 milyar dolaran: ango meblaxeke pirr mezin ji bo danûstandinên bazirganî ku berî destpêka desthilata Mehmûd Ehmedînecadî, 3’yê tebaxa 2005’an, hema bêje qet nebûn.