Tevahîya bisporên şanoyê, dîyar dikin ku şano ango tîyatro ji şahîyên Dionisosê derketiye. Di serdema kevnar de gorî û pêşkêşî ji bo Dionisosê Xwedavenda Şerabê dihatin kirin û şahî dihatin organîze kirin. Ji ber vê yekê jî heman şareza û bispor radigihînin ku trajedyayên yekem, nivîskarên destpêkê yên şanoya dramatîk ji Yewnana Antîk derketine.
“Wêneyên te nîşanek di ser ya şîyana te ya hunerî re ye, ku mirov jê bawer nake. Gava ku ez ji te re dibêjim hin ji wan lêkolînên li ser xwezayê yên Leonardo da Vinci tînin bîra min, vê yekê weke pesnekî ji rêzê nebîne. Ez jidil bawer dikim, di demeke ku huner tê de bi dawî tê, li Îspanyayeke dûr doktorekî kurd rûmet û mezinahîya wî bilind dike. (...) hunerê orijînal dê hertim heyranên xwe bibîne.”
Sir Ernest Gombrich
Di cîhanê de, ku dibe gerdûnî, hevkêşîyên hêzan pir bi lez tên guhertin. Guhertin û veguherînên weha tên jîyin, ku di warê siyasî, aborî, civakî û çandî de bandora xwe li ser hemû gelên cîhanê dike û ev yek her roj li ber çavên me rû dide. Di nav vê guherîn û veguherînê de jî têgiha gerdûnîbûnê di warê huner û çandê de jî cihê xwe nîşan dide.
Li gor vê yekê:
-Gerdûnîbûn û sermîyanê gerdûnî ya hunerî
-Li Tirkîyeyê sermîyanê hunerî û kurd
Sergueï Eisenstein, di fîlmê xwe yê bi navê "Cengkeştîya Potemkîn" de berê kamerayê dide ser sehneya binavûdeng a komkujîya sîvîlên li ser pêlpêloka abîdeyî ji alîyê eskerên Çar ve tên gulebaran kirin. Li Rojava, em ji xweşxeyal û cezba taybet a Odessayê kêmtir haydar in; lîmana mezin a Deryaya Reş, navenda bilivûtevger a bazirganî û petrolê ya Ukraynayê. Irena Wiszniewska, çîrokvebêj û afirînera lîstika şer a îdeal ji bo hûrkolana li ser gîyanê kesan û gelan di vî warî de bi ser neket…
Maurice Maeterlinck, Berhemên bi tevahî, 4 cild: Jixewrabûna gîyanê, helbest û ceribandin, Şano 1, Şano 2, Jîyana Xwezayê, André Versaille Editeur, Bruksel, 2010, 2600 rûpel, 139 ewro. Weşana ji alîyê Paul Gorceix ve amadekirî û pêşkêşkirî, bi tabloyên resamê sembolîst ê belçîkî Fernand Khnopff xêz û wênekirî. Bi hevweşankarîya Akademîya Şahîtîyê ya Ziman û Wêjeya Fransî ya Belçîkayê.
Psîkanalîzê xwe daye karû-barên ji bo azadkirina gîyanî ya mirov; lê belê vedîtina tirsan, dilbijînan, xweşxeyalan, li ser têgihîştina nirxên bi gelemperî pejirandî û rewatîya hîyerarşîyên serdest, ne bêtesîr e. Ew di heman demê de dibe alîkar ji bo xweragirtin û têkoşîna li himberî modelên siyasî yên weke yekane heqîqeta gengaz tên hesibandin.
Gelo şerê çînan xwedî naverokeke veşartî bû?
Henri Lefebvre, Danezana diferansîyalîst
Serokdewlet Porfirio Lobo 18ê çileyê, di civîneke çapemenîyê de bi kelecan got, “ez bang li gelê xwe dikim ku xeyal bike û bijî li devereke îdeal, ya ji sûcan şûştî, li ser erdekî xweser xwedî sîstemeke perwerdeyê û tenduristîyê ya baştir”. (1) Paul Romer dikare xwe razî bihesibîne.
Bi dana wan a mîqdarekî hindik ji bo pê çalakîyeke ku karibe deyn pê danê, diviyabû mîkrokrediyan ên herî hejar bihêz bikirana. Lê li Hindistanê, mantiqê hîsedarîyê bi ser ket: Şirketên bi mîkrokrêdîyê avabûyî bi mêtina xwîna yên herî lawaz ji xwe re serwetan didin ser hev.
Komkujîyên di nîvê meha adarê de yên li Toulouse û Montauban ên ciwanekî ku xwe weke endamê Al Qaîdeyê nîşan da, girtin ser xwe, bûn sedemê ji nû ve vegera Enîya Neteweyî li ser mijarên wê yên herî zêde derdixe pêş: Pirsgirêkên ku li gor wan ji ber koçberî, an jî ji ber îslamê peyda dibin. Berê, namzeda ji rasta tundrew a hilbijartina serokdewletîyê, Marine Le Pen, li ser mijareke civakî ya qet nebe di nav partîya wê de nû, kampanya dabû meşandin.
Tofana şideta li Xezayê ya di meha adarê de xuyê bêaram ê statuko û korerêya stratejîya Îsraîlê piştrast kir.